Койоберилген бакыт

Алыстан, кордум эле ал убакта.

Илинип турду эле Кызыл Алма.

Бышканын бышпаганын байкабастан,

бет алдым жай баракат Алма бакка

Кадамдын аркасынан кадам шилтеп,

жакындап келе жаттым мен ал жакка.

Жол арбып илгерилей баскан сайын,

жанашып келип калдым Алма бакка

Жолуктум байкабастан башка алмага.

Кооздугун айткым келди мен ааламга.

Жыпар жыты мурун жара жан эргитип.

Жыттабаган калган чыгаар бир арманда.

Кемчилик кетирипмин байкабастан.

Айтып мен башка алмага бараарымды

билбептирмин кармап турган колумдагы,

кызыл алма ылдый карай кулаарынды

Тоголонуп тушуп кетти тунук сууга

Жалгыз мен куноолумун мына ушуга

Шаркырап кутуп кана тургансып ал

Кайрылбай сузуп кетти агымына

Кайрылып келип калдым алма бакка

Билууго, кандай экен коргон алма

Корсо ал, болуп чыкты али жаш,

жана жашыл, осо элек али бала   (с) Скиф

"Саякат" Märchen Kapitel 1

    Биздин укмуштуу саякатыбыз

Саат тунку он экиден отуз уч мунот отту. Жайдын алгачкы айы. Кундуз кечке ысый тушкон абаа, бул убакта жагымдуу салкын. Эшик жымжырт боло тушуп, анда санда кана откон машиналардын уну кана угулат. Эмнегедир ушундай убакта ойлонгон жана иштеген абдан жакшы. Мына ушул туну дагы терезени ачып алып, таза абадан дем алып, ойлонуп, сени менен чоон, кызыктуу жана укмуштуу саякатка чыгууну чечтим. Саякатыбыз убакыт аралап, ойдун "Фантазиянын" аралап, жомок аралап, дуйно жузун жана болгон ааламды араласын деп чечтим.

       Кел, карма колумду! Мени карап бир жагымдуу жылмайындуу тартулап кой, мен жооп катары озумдун журогумдон чыккан жылмайымдуу тартуулап, акырын назик чекенен ооп, саякатыбызды баштайлы. "узун жол бир кадамдан башталат " дегендей ушул турган жерибиздин абаасынан опко толтура дем алып алып, биринчи кадамыбызды таштайлы. Мына ошентип кол кармашып алып, кундун нурундай жаркыраган жылмайуубузду элге тартуулап, жолду бойлой экообуз жонодук. Мына ушинтип жолдо бара жатып, экообуз алмак салмак бири бирибизге Гид болууну чечтик. Эн биринчи саякатка мен Гид болууну чечтим. Анда эмесе убакытка саякат алалы.

      19 кылым. Кыргызтан.  Ак Сай, Жайлоо, ажайып кооз. Абааны тазалыгы чиркин, Адам баласы бул жерден баспаса деле керек, себеп кол тийилбеген жаратылыш. Мына ушул жаратылы кооз тоонун этегин аралап, ак койнок кийген, башында озуно абдан жарашкан шокулосу бар, чачын оруп алып аттын устундо жай бастырып сен. Жанында ак калпак кийип, Кыргыз оймосу тушурулгон чепкенди жамынып, колума камчыны кармап, онду солду коргозуп, аттын устундо мен. Ылдый жагыбызда шаркыраган сайдын жагымдуу жана эс алдырган уну. Тоо гулдорунун буркураган жыты, чымчыктардын сайрашы, кадимкидей биздин суйлошуп келе жаткан созубузго аралашып кеткендей болуп келе жаттык. Кокустан комуздун кайглуу куусу чыгып калды. Кууну издей аттыбыздын башын буруп жоноп калдык. Коп узабай, эскирген боз уйго туш келдик. Аттын дабышын уккангабы айтоор куу токтоп, коп отпой керегени сыйпалай карып калган абышка чыга келди. Ал абышка сокур экени короор замат байкалды.

 - Саламатсызбы Ата? деп экообуз учураша кеттик.

 - Салматчылык Саламатчылык, Келгилие айланайындар! "Жоо келсе кылыс даяр, жолоочу келсе кымыз даяр" дегендей. Келгиле атынарды тушап, кирип кымыздан ичкиле, Ата тегинерди айтып кеп сала кеткиле.

 - Рахмат Ата. деп аттарды тушап боз уйдун ичине кирдик.

 - Комуздун муукамдуу унун угуп аттын башын буруп келип калдык. деп соз баштадым.

 - Ааа балам коз корбойт, комузум менин жалгыз эрмегим.

 - Жалгыз турасызбы?

 - Жок, кемпирим кошунага, ылдыйкы этеке бастыды эле, ананыраак келип калат. деп Ак сакал колун алдыга сунуп чаначты коздой басты. Ангыча болбой сен айтып калдым

 - Ата отура бериниз мен озум эле куя калам кымызды. деп

 - Оо рахмат кызым чын журоктон. Атанар болгон жашын ушул боз уйдо откорду, менден кыйын бул боз уйдун ичин эч ким билбейт. деп жылмайып заматта чаначка жетип, бир бурчтан тыкан жыйналган жыгач чыныдан учту алып биздин жаныбызга отуруп, Кымызды куйуп кирди. Бизди тан калтырып кымызды чыныдан ашырбай, аз дагы эмес, даана чынын чекесине чейин куйуп мени коздой сунуп калды. Экообуз бири бирибизди карап, козубузду алайтып тан калып отуруп калдык. Куйуп бутуп, озунун кымызынан ооз тийип.

 - Ии эмне унчукпай калдынар? Сокур Ата кымызды тогуп алат деп ойлодунарбы ? деп жылмайып жагымдуу кулуп калды, аны коштоп биз дагы кулуп калдык.

 - Ии анда эмеси. Суйлогуло. Каяактан каяка сапар алып бара жатасынар?

 - Биз Ата, убакытта саякат кылып журдук эле. Биринчи саякатыбыз, ошон учун ушул ажаяып кооз туулган жерден баштайлы деп чечип келе жаттык эле. Анан сиздин комузунуздун куусун угуп калып, кайрылган кербезибиз эле.

 - Ааа балдарым. Ал куу менин бир арманымдын кусу, ошол куу аркылуу ушул жараткан дуйноого арманымды айтып, жана чертип келем

 - Ата эгер каршы болбосонуз айтып бербейсизби? деп сурап калдын.

 - Эми Айтып берсе айтып берейин балдарым. "карынын созун капка сал" дегендей. Кичине болсо дагы алдыдагы жашоонорго жардам берер деген ойдомун. деп кымыздан бир ууртап, окуясын баштады

 - Мен торолгондоле сокур болуп торолгом. ой жугуртуу сезим башталчуу жашка келгенде. аа дуйно ушундай карангы турбайбы деген ойго келдим. Ошентип бутума туруп басып, чуркап калганда. ар кайсыл буюмга туш болуп аларды кармагылап. кандай экенин элестетип, жашоо абдан кызык боло баштады. Андан коп отпой тил чыгып, сагызгандай сайрап, апамдын жомогун жанталашып угуп журуп, дуйно жузундо туз "цвет" бар экенин билдим. Атам "кара ат" "кызыл уй" "ак кой" дегенде абдан кызыгаар элем кандай болду экен кара, кызыл, сары, ак, кок. Айрыкча кызыкканым кундун кулагы (Радуга) болоор эле. Апам аа кундун кулагы чыгып калган десе "апа касыл тусто экен?" деген суроомо, апам "кызыл, жашыл, кок, сары," деп айткандан кийин, ии чиркин канча кана уйкусуз тундор отту. Ары которулуп элестетип, бери которулуп элестетип эх чиркин десен. Мына ошондо сокур козум корбоз экенин накта сездим. Ошентип бара бара менде, озумдун тусторум пайда болду. бирок баардык тус мен учун карангы эле. Мына куунун мазмууну ушул. Атам белек кылган комуз аркылуу, куу аркылуу. "Ушул ажайып кооз коздун жоосун алган жайлоонун кооздугун коро албаганыма, Ачык асманды, аппапакай буллуттарды, шаркыраган тунук сууну, ар тустуу жан жаныбарды, жана ар бир нерсенин кандай корунушун, ар бир адамдын жузун, аял затынын сулуулугун, тандын атышын, кундун батышын, айдын толушун, тунку жылдыздарга суктана албаганым, жана башка толтура нерселерди коро албаганым. мына ушундан улам колум менин козум болуп, куу аркылуу тус элестетип келем балдарым. деп окуясын бутуруп кымызынан жутуп, бизди тыншап калды. Биз окуя буткондон кийин дагы бир канча убакытка чейин дем албай Абышканы тиктеп отуруп калдык. Кадимкидей дем албаганга тегерегибизде болуп жаткан ундордун баары даана угулуп турду. Козубуз ачык болсо дагы коз жуумп аттын чопту жерден жулуп жеп атканы, алыста сайдагы суунун таштан ташка тийип шаркырап агышы, чегирткенин уну, чымчыктын сайрашы, жада калса сыдырым желден бери угулуп жатты. Эсибизге келе тушуп, дем алып,бири бирибизди карап. Ангыча Абышка

 - Ай келгиле балдарым ичкиле кымыздан. Силерда мендей жашка келесинер. Анан силердагы озунордун окуянарды жана акыл насаатынарды айтасынар кийинки муунга. Эми окуянын айтканым себеби жана мазмууну. "атын барда жер тааны, атан барда эл тааны" демекчи. Копту корсун, коп кайгырбай шандуу жашап, ар кайсыл кызыктуу, кооз нерсени коргонго деле ушул жашоого коруп келгенге суйунуп бактылуу жашасанар деген кеп. А саякатка чыкканынар бул абдан мыкты. деп сакалын кымыздан кийин суртуп. Кичине ойлонуп кайра созун улантты.

 - Менде бир сураныч бар балдарым.

 - Ии айтыныз ата, эмне сураныч болсо дагы аткарабыз. деп чырылдай туштук.

 - Эми саякатты менден жана ушул жерден баштап атыптырсынар. Саякатынар аяактаганда мага келип токпой чачпай айтып берсенер, мен дуйноо жузундо ээн бактылуу адам болоор элем жана мир мертебе ыраазы болоор элем. Уруксаат берсенер, балдарым силердин козунор менен дуйноо жузун, жаштыкты, сулуулукту, жакшылыкты, жамандыкты, кооздукту, чырайсызды, карангыны, жарыкты, асманды, жылдызды, ааламды корсомбу, коруп анан олсомбу деген сураныч. Деп алдыда кутуп турган эн кызыктуу окуяга суйунуп козунон суйунуч жаш томолоно тушту.

 - Ата сизди алдыда дуйно жузундогу ээн кызыктуу окуя кутуп турат десек жанылбайбыз. дуйно жузун кыдырып Чоон саякатыбызды аякатап келип, болгонун токпой чачпай айтып беребиз. биздин козубуздун сизге тартуулап Ээн кооз укмушту саякатка барып келебиз. Антыбызды беребиз. деп кымыздан ичип, боз уйдон тышка чыктык. Ангыча  кемпири кеоип аттан тушуп озунун балдарындай, беттен ооп учурашып, ал ахывалды сурап анан экоо жерге отура кетип.

 - Оо кудай жаштын тилегин берип, ойлогон ой максаттарына жеткирип, айдан аман жылдан эсен чыгарып. Деп. Саякатынарга ийгилик, Жолунар шыдыр, жолдошунар кыдыр болсун  ооомин. Деп  батасын берип кол булгалап узатып калышты. А биз болсо сапарыбызды улантып. Чоон саякатыбызды баштадык.

(с) Skif

"Колдон учкан бакыт" (Кыска ангеме)

Бул окуя, качанкы бир заманда.

Тенир Тоонун ары жагында,

жаратылышы коздун жоосун алган,

гулдору жыпар жытту, жан эргиткен.

Шаркыраган суусу тунук,

ичсен жан сергиткен.

Абанын тазалыгы,

дем алсан жыргатып

асманга жеткирген.

Булбулу сайраса

кулакты жыргатып,

уккан адам булбул менен

жарыша ырдагысы келген.

Ушундай ажайып бейиштей кооздукта „Ак Сай“ атту жайлоо жайгашкан экен. Так ушул „Ак Сай“ жайлоосунда торолгон, Чебер атту бала жашаптыр. Достору менен ат чаптырып, чукоо атып, ээн талаада тан аткандан, кун батканга чейин черлери жазылгыча ойноп балалык чагын откозот.

Энеси мээримдуу. Кунуно алты жолу бетинен ооп, жылмайса кундун нурундай, жылуулугун жана суйуусун чачкан, балам дегенде жанын берууго даяр, баласына чан жугузбаган Периште болот. Атасы акылдуу, кундо алты жолу баласынын башынан сылап, эртен менен онор уйротуп, кечкисин акыл насаат айткан уй булоом дегенде жанын берген адам болот. Ошентип кечинде атасы черткен укмуштай комуздун, Апасы ырдаган булбулдай унуно мемиреп уйкуга батып. Тан эртеси энесинин жыты мурунду жарган даамду тамагынын жытынан ойгонуп журуп чонойот. Чебер менен чогуу жургон курбулары дагы убакыт сызып чоноюп жигит болушат. Ошентип бир куну илгертен бери оскон, жайлоонун ылдый жагында жайгашкан, ар кимиси озуно бакыт болчу алма алганы, Алма бакка сапар алышат. Ата Энеси узатып жатып баласына акыл айтат „Таап алсан кызыл алма. Жоготпостон бекем карма“ деп. Ата Энесинин акыл насаатына рахмат айтып жоноп калат. Ал эми алма бакта алманын туру коп эле. Ажайып коздун жоосун алган чоон кыпкызыл алма. Чала бышкан, жарымы жашыл жырымы кызыл алма. Жаш, али быша элек жашыл алма, жада калса кичине курт жеген дагы алма болот. Коп отпой алма бакка жакындап калган балдардын карааны корунот. Ар кимиси ар кайсыл аралыкта, алдыга озуп биринчи дозу, анын аркасынан экинчиси, учунчусу, тортунчусу, бешинчиси ал эми ээн эле артта Чебер келе жаткан болот. Чебердин эн артта калганынын себеби, коп ойлонгон бала эле. Жаратылыштын кооздугуна суктанып, ары карап бери карап, ичинен озуно суроо берип, ал суроого жооп сурап, ойлору булут аралап учуп, асманга сызып, калкып кайра жерди коздой тушуп, тоого кирип, суудан чыгып аткан эле. эн башкысы алма жонундо ойлонбой ою жер таппай учуп жургон учун артта калган болот. Ошентип Чебердин достору алма бакка жетип ар кимиси озунун бакыт алмасын тапкан болот. Накта кызыктуусу Алма бактагы эн мыкты алмага биринчи келген ээ болбой ортончу келген ээ болот. Мына ошентип алма ар бирине тийет. Бирооно кызыл алма, дагы бирооно чала бышкан алма, дагы бирооно быша элек али жышл турган алма. Ал эми Чебер алма бакка жетип келип, озуно татыктуу же туура айтканда Чеберди кызыктырган алма жок болуп чыгат. Мына ошондо Тилек ойлорун кулук кара кунандай бош коюну жана коро элек жайлоолорду коруп, оюнун эркин учушуна мумкунчулук берууну чечет. Алма бактын тубунон достору менен коштошуп, тоонун аркы бетиндеги жайлоого сапар алат. Чындыгында мурун буга чейин корбогон жайлоолор абдан кызык болуп чыгат. Чебердин ою мынчалык чон мейкиндикте жана кээ бирде кысылган мейкиндикте да болуп коргон эмес болот. Ал эми буга чейин жолукпаган кузуктуу жана кызыксыз жерледи, кооз жана кара тундой нерселерди да корот. Кулагы укканды жана мурун укпагандарды кезиктирет. Элдин турун коруп, Чебердин оюн суктандырган жана жек кордургон дагы адамдарга дагы жолугат. Ошентип жайлоодон жайлоо алмаштырып, ою тойбой андан ары сапар тартат. Ушинтип ою менен ойноп келе атып, кун батып калган маалда батыш тараптан алма бакты коруп калат. Колун чекесине алып келип, кундон тозумуш болуп Алма бакка тикирейип коз салып калат. Козуно кызыл алма корунот. Ал алма жалгыз илинип тургандай сезилет. Шашпай алма бакты коздой бет алат. Эки жакты карап келе жатып алма бактын тубуно жетип калат. Байкоосуздан алма бактан так колуна кызыл алма кулап тушот, байкоосуздан кызыл алмага чочуп да кетет. Алманын кызылдыгы тимеле коздун жоосун алат, убактысы келип аябай сонун бышкан, кадимкидей башкалардан коруп эч бир жанга коргозбой жалбырактын арасында оскондой, эч ким буга чейин кармап эмес чыпалагын тийгизип корбогондой. Чебер кызыгып кызыл алманы мурдуна жакын алып келип кериле жыттайт. Жытынын буркураганын айтпа. Омуру Чебер мындай укмуштай сонун жыт жыттап корбогон эле. Бул жытты энесинин жытындай эле, жыттаганда жада калса жини ашып ташып турган кишинин кабагы жазылып жылмаю пайда кылчуу жыт эле. Бейиш ушундай жыттанса керек дегенда ой кетти Чеберге. Жада калса кызыл алма Чебердин жактыргансып, жыпар жытын болушунча буркураткандай сезилди. Бирок колунда турган кызыл алма алыстан коргон алма эмес эле. Коп убакыт отпой экоо бири бирин тааныштырууга киришти. Чебер токпой чачпай айта баштады, ажайып жаратылышы кооз жерде торолуп, балачагын откоргондугун. Кантип алтындай Ата Энеси бапестеп бакканын, кантип ойноп достору менен чонойгодугун жана кантип бул жерге келип калгандыгын, иши кылып болгонун болгондой айтып берет. Чеберди угуп бутуп Кызыл алма озун таануштырууга отот. Кантип алма бактын жалбырактары кунго жылытып, болок коздордон катып чонойгондурушканын, алма бак тамырлары, абадан жана суудан кем калтырбай болушуп бакканын. Ошентип бышып, жашы жетип, алма бактан ылдый кулап Чебердин колуна тушуп калгандыгы жонундо. Кызыл алманы кунт коюп угуп бутуп, Чебер эмне болуп бул бакка келгенин айтууну туура чечет. Ичниенен ойлоно да кетти туура болоор деп. Эмнеси болсода айтайын деп баштады. „Билесинби кызыл алма? Менин бул бакка келип калганымдын себебин? Мен алыстан ушул алма бактын эн чокусунда илинип турган кызгылт алманы коруп ошону алсамбы деген максат менен багыт алгам. Бул жерге“. Деп айтып бутору менен , колунда кармап турган алма жок жерден жылмайышып, ылдый карай кулап тушот. Жерге тийип тоголонуп барып, сайдагы асмандай тунук сууга тушуп кетет. Сайдагы туптунук суу омур бою кызыл алманы кутуп тургансып, озунун агымы менен зуулдап алып жонойт. Чебер шаркыраган сайдын суусуна кызыл алманын аркасынан жетишпей калат. Конулу чогулгон бойдон алма бактын тубуно келип, алыстан коргон алмага коз салууну чечет. Алма, бактын чокусунда илинип турган болот. Коруп тан калат. Алыста кызгылт корунгон алма али жаш жап жашыл алма болот. А себеби батыштан батып бараткан кундун кызыл нуруна чагылышып кызгылт болуп, Чебердин козуно корунгон болот. Ошондо кана Чебер жашоосундагы ээн сонун алманы колунан кое бергенин сезет. Мына ошентип алма бактын чокусунда турган али жаш жапжашыл алманы узбоону чечет. Чебер ичинен „Жашыл алма сен дагы чонойосун, кызарып, коздун жоосун алган, жашын жетип мыкты бышкан алма болосун. Мына ошондо сенин бактына дагы бир бактылуу адам жолугат“ деп ичинен жашыл алмага калоо тилеп, жолун кун батыш тарапты коздой улантат. Конулу чогунку болуп, Апасынын айткан созун эсине тушурот.

„Таап алсан кызыл алма.

Жоготпостон бекем карма

Бакыт болоор кубандырып

Кыпкызыл жалгыз сага“

Мына ошентип, алыстагы, бактын чокусундагы алмага умтулам деп, колундагы кереметтуу алмадан ажырап. Сапарын андан ары улантып. Батып бара жаткан кун менен, жай баракат Чебер дагы бирге батып, куугумго аралашып кун менен бирге жок болот.

(с) Скиф